به گزارش خبرنگار مهر، مراسم رونمایی از کتاب «ادراکات اعتباری علامه طباطبایی(ره) و فلسفه فرهنگ» تألیف دکتر علی‌اصغر مصلح، با حضور دکتر رضا داوری اردکانی رئیس فرهنگستان علوم، دکتر حمید طالب زاده استاد دانشگاه تهران، دکتر رضا سلیمان حشمت استاد دانشگاه علامه طباطبایی و مؤلف اثر و جمعی از اساتید و علاقه مندان به مباحث فسلفی، صبح سه‌شنبه 13 اسفندماه در پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی برگزار شد.
دکتر داوری اردکانی طی سخنانی در این نشست گفت: ما هنوز خیلی بسته ادراکات حقیقی هستیم شاید در ظاهر بگوییم که این درست است و از چیزهای دیگر که اعتباریات است باید گذشت. اما ما باید یک راهی پیدا کنیم میان فلسفه اسلامی و زمان که کوشش علامه طباطبایی در این طریق بود.
وی افزود: این ادراکات اعتباری سابقه‌ای طولانی دارد یعنی از عصر یونانیان مسئله ادراکات اعتباری مطرح بوده است. در دوره جدید چیزی به این عنوان مطرح نشده است اما اعتباری بودن ادراک تمام مسئله است. یعنی از قرن 17 به این سمت ادراکات حقیقی به معنای فلسفه اسلامی به نظر می‌رسد مورد قبول هیچ فیلسوفی نیست که بگوید علم، علم به اعیان اشیاء است و ما توان این را داریم که اعیان اشیاء پی ببریم. ارسطو در «اخلاق نیکوماخوس» ادراکات اعتباری را در بحث «فنوزسیس» مطرح کرد که فلاسفه ما این را به «فضیلت عقلی» تعبیر کردند.
این چهره ماندگار فلسفه افزود: این اسم گذاری خود مشکل ساز شد و وقتی این مشکل تشدید شد که فارابی فضیلت عقلی را بعد از فضایل نظری قرار داد و ریشه فضایل عقلی را در فضایل نظری دانست یعنی علم عملی به علم نظری برمی‌گردد. شاید در ارسطو این مطلب باشد اما به صراحتی که فارابی مطرح کرد، نیست.
دکتر داوری اردکانی به مسئله «حسن و قبح» در تاریخ تفکر اسلامی اشاره کرد و گفت: فلاسفه ما خیلی در این وادی وارد نشدند اما اگر حسن و قبح ذاتی را قبول نکردند مایل بودند که حسن و قبح را عقلی بدانند. اگر حسن و قبح ذاتی باشد ادراکات اعتباری دیگر معنا ندارد. عقلی بودن حسن و قبح جای بحث دارد و این عقل عملی است که درباره «حسن و قبح» حکم می کند اما این بحث متأسفانه از طرف فلاسفه ما پرداخت نشد به خصوص در ردّ اشعریت، قضیه منتفی شد.
وی افزود: ممکن است که ما درباره اشعری و اشعریت خیلی حرف داشته باشیم اما قضیه‌ای که اشعری مطرح کرد، نباید فراموش شود بلکه باید آن را بحث و حل کرد. اما ما مسئله را تمام شده و حل شده گرفتیم و گفتیم اشعری باطل است و درباره باطل بحث نمی‌کنیم. اشعری به اخلاق اعتباری معتقد بود البته او اعتبار الهی را منظور داشت اما مرحوم علامه طباطبایی، عالم علم اصول هم مایل بوده است که به ادراکات حقیقی اصالت دهد و مرحوم کمپانی به ادراکات اعتباری اهمیت داده است.
رئیس فرهنگستان علوم با اشاره به دیدگاه شهید مطهری درباره ادراکات اعتباری گفت: شهید مطهری وقتی شرح روش رئالیسم را می‌نوشتند با برخی آراء علامه موافق نبودند اما احترام استاد در نظر ایشان به حدی بود که چندان مایل نبودند این ردّ و مخالفت را علنی کنند اما بعد از اینکه این مسئله را به تأخیر انداختند، نشرشان را به صراحت بیان کردند. من در آن سال‌ها به ادراکات اعتباری با نگرش دیگری می‌نگریستم و نمی پرسیدم که مثلا آیا ادراکات حسن و قبح عقلی است یا خیر؟ بلکه فکر می‌کردم این فتح بابی است. حال اینکه ما ادراکات را حقیقی می‌دانیم و حسن و قبح را فراموش کرده‌ایم. فیلسوف دانای فقه و اصول(علامه طباطبایی) می‌گوید ادراکات اعتباری و حقیقی را نباید با هم خلط کرد و حوزه فقه و اصول حوزه ادراکات اعتباری هست و حوزه فلسفه ادراکات حقیقی است.
وی در پایان سخنانش تصریح کرد: در سال 54 من این پرسش را طرح کردم که آِیا همه ادراکات ما اعتباری هستند؟ آیا علم جدید، علم اعتباری نیست؟ وقتی می‌گویید «ابژکتیو» است. ابژه امر اعتبار شده است و علم جدید با فرض و فرضیه شروع می‌شود. علم جدید وقتی پژوهش می‌کند به این اثبات نمی‌رسد که این علم مطابق خارج است بلکه می‌گوید با زندگی مطابقت دارد. در آن زمان که من به این مسئله می‌پرداختم این مطالب جدید بود و تنها شهید مطهری به این موضوع پرداخته بود و من هنوز این دغدغه را دنبال می کنم و می‌کوشم در این وادی دستم را به جایی بند کنم. من محصل فلسفه هستم و اگر می‌خواهیم اهل فلسفه باشیم باید فلسفه جدید و غرب را بخوانیم و برای اینکه فلسفه غرب را به جایی برسانیم باید در تاریخ خود بین فلسفه اسلامی و فلسفه غرب پیوند بزنیم و از فلسفه اسلامی برای درک زمان و مکان خود در تاریخ بهره ببریم.
